ΓΕΝΙΚΑ
Ο καρκίνος του οισοφάγου είναι γνωστός για την επιθετική συμπεριφορά του, καθώς διηθεί τοπικά και μεθίσταται στους γειτονικούς λεμφαδένες αλλά και αιματογενώς. Η απουσία ορογόνου συμβάλλει σε αυτή την επιθετική συμπεριφορά. Το 75% των ασθενών με καρκίνο οισοφάγου παρουσιάζεται με λεμφαδενικές μεταστάσεις. Οι δύο συχνότεροι ιστολογικοί τύποι καρκίνου του οισοφάγου είναι ο καρκίνος εκ πλακωδών κυττάρων και το αδενοκαρκίνωμα.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Η επίπτωση του καρκίνου του οισοφάγου διαφέρει ανάλογα με την περιοχή. Η μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης παρατηρείται στις περιοχές του Βορείου Ιράν, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής. Αντίθετα στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική παρατηρείται μειωμένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου. Το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των Ηνωμένων Πολιτειών, έχοντας επεξεργαστεί στατιστικά δεδομένα από το 1975 έως το 2006, αναφέρει ότι οι μαύροι έχουν περίπου διπλάσια συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου από ότι οι λευκοί και ότι οι άντρες έχουν τριπλάσια περίπου συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου σε σχέση με τις γυναίκες. Στο παρελθόν ο συχνότερος ιστολογικός τύπος καρκίνου του οισοφάγου ήταν ο καρκίνος εκ πλακωδών κυττάρων. Τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρήθηκε μία αύξηση (άνω του 100%) της συχνότητας εμφάνισης του αδενοκαρκινώματος.
ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ
Οι δύο συχνότεροι ιστολογικοί τύποι καρκίνου του οισοφάγου είναι:
Καρκίνος εκ πλακωδών κυττάρωνΘεωρείται πως ο καρκίνος εκ πλακωδών κυττάρων του οισοφάγου έχει την ικανότητα να αναπτύσσεται με ταχύτερους ρυθμούς από τους υπόλοιπους καρκίνους του γαστρεντερικού συστήματος. Ο χρόνος διπλασιασμού του έχει βρεθεί ότι είναι 6,3 μήνες.
Οι όγκοι εκ πλακωδών κυττάρων έχουν 4 κύριες παθαλογοανατομικές εμφανίσεις:
- Μυκητοειδής εμφάνιση: ενδοαυλική ανάπτυξη με επιφανειακή διάβρωση και εξαιρετική ευθρυπτότητα.
- Ελκωτική εμφάνιση: έλκος με επίπεδη βάση με υπεγερμένα, αιμορραγικά, εύθρυπτα, σκληρά χείλη.
- Διηθητική εμφάνιση: επιμήκης ή δακτυλιοειδής ενδοτοιχωματική ανάπτυξη.
- Πολυποειδική εμφάνιση: ενδοαυλική πολυποειδική ανάπτυξη με λεία επιφάνεια και στενό μίσχο (εμφανίζονται περίπου στο 5% των ασθενών και έχουν πολύ καλύτερη πρόγνωση από τους υπόλοιπους τύπους εμφάνισης).
Αδενοκαρκίνωμα
Το αδενοκαρκίνωμα πριν την δεκαετία του ’90 ήταν σχετικά σπάνιο, όμως τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί και στις ΗΠΑ είναι πλέον ο συνηθέστερος τύπος καρκίνου του οισοφάγου, ενώ στις δυτικές χώρες πλησιάζει το 60% των καρκίνων του οισοφάγου. Εξορμά συχνότερα από το μεταπλαστικό αδενικό επιθήλιο. Αυτή η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του αδενοκαρκινώματος έναντι του καρκίνου εκ πλακωδών κυττάρων αποδίδεται στην αύξηση της γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου (ΓΟΠΝ). Η ΓΟΠΝ αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης οισοφάγου Barrett, ο οποίος με την σειρά του αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αδενοκαρκινώματος κατά 30-40 φορές. Εμφανίζεται κυρίως στο κάτω τριτημόριο του οισοφάγου, ιδίως κοντά στην γαστροοισοφαγική συμβολή. Το αδενοκαρκίνωμα εμφανίζεται αρχικά σαν επίπεδη ή υπεγερμένη πλάκα βλεννογόνου, η οποία στη συνέχεια μπορεί να αναπτύξει έλκος ή να μετατραπεί σε μεγάλη οζώδη μάζα.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Γενικά, οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του οισοφάγου περιλαμβάνουν:
- Ηλικία: ιδίως άνω των 60 ετών
- Φύλο: οι άντρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις γυναίκες (3-4:1)
- Γεωγραφική εντόπιση: μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν οι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής, Νοτίου Αφρικής, Κίνας, Νότιας Ρωσίας και της Ινδίας
Οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου περιλαμβάνουν:
- Γαστρο-οισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ): 10-15% των ασθενών με ΓΟΠΝ, οι οποίοι υποβάλλονται σε οισοφαγογαστροσκόπηση, αποδεικνύεται ότι πάσχουν από μετάπλαση του οισοφαγικού βλεννογόνου από πλακώδες σε κυλινδρικό, κατάσταση η οποία ονομάζεται οισοφάγος Barrett. Μετά την δημιουργία του οισοφάγου Barrett το μεταπλαστικό επιθήλιο μπορεί να αναπτύξει χαμηλού βαθμού και στην συνέχεια υψηλού βαθμού δυσπλασία, η οποία με την σειρά της οδηγεί στην ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος. Ο κίνδυνος ανάπτυξης αδενοκαρκινώματος του οισοφάγο σε ασθενείς με οισοφάγο Barrett είναι 30-60 φορές μεγαλύτερος από τον γενικό πληθυσμό.
Οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου εκ πλακωδών κυττάρων περιλαμβάνουν:
- Χρόνια κατανάλωση προϊόντων καπνού και αλκοόλ
- Έλλειψη βιταμινών ή άλλων διατροφικών παραγόντων (π.χ. ριφοβλαβίνης)
- Ο ιός του HPV έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κινδύνου
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Τα συμπτώματα του καρκίνου του οισοφάγου είναι αβληχρά και για αυτό το λόγο οι ασθενείς παρουσιάζονται σε προχωρημένο στάδιο στον ιατρό. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν
:- Μη ειδική οπισθοστερνική δυσφορία ή και πόνο (20-46%)
- Δυσφαγία (87-95%)
- Έμετους ή παλινδρόμηση φαγητού προς το στόμα (30-45%)
- Απώλεια βάρους (42-70%)
- Αδυναμία/ καταβολή
Η δυσφαγία είναι το πρωιμότερο σύμπτωμα, όμως εμφανίζεται όταν η νόσος είναι προχωρημένη καθώς λόγω της μεγάλης ελαστικότητας του οισοφάγου, πρέπει να αποφραχθούν τα δύο τρίτα του αυλού για να εμφανιστεί. Η δυσφαγία αφορά αρχικά τη λήψη των στερεών τροφών. Προοδευτικά ο ασθενής παρουσιάζει δυσκολία και στην κατάποση των υγρών και σε χρονικό διάστημα περίπου 6 μηνών από την έναρξη της καταλήγει σε πλήρη αδυναμία προώθησης τόσο της τροφής όσο και του σιέλου. Ο πόνος προκαλείται είτε από τις έντονες συσπάσεις που κάνει ο οισοφάγος προκειμένου να υπερκεράσει το κώλυμα που δημιουργεί ο όγκος, είτε σε σπασμό αυτού, είτε σε διείσδυση του όγκου τοπικά ή στους γειτονικούς παραοισοφαγικούς λεμφαδένες.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Οι εξετάσεις που αποτελούν τα διαγνωστικά εργαλεία του ιατρού είναι:
- Διάβαση οισοφάγου με βάριο
- Οισοφαγογαστροσκόπηση (εικόνα): είναι υποχρεωτική σε κάθε ασθενή με υποψία καρκίνου του οισοφάγου, δίνει την δυνατότητα λήψης βιοψιών αλλά και κυτταρολογικού υλικού από την βλάβη.
- Αξονική και μαγνητική τομογραφία: δίνει πληροφορίες για την τοπική επέκταση της βλάβης, την ύπαρξη διογκωμένων λεμφαδένων ή απομακρυσμένων μεταστάσεων.
- Ενδοσκοπικός υπέρηχος: καθορίζει την ανατομική εντόπιση και δίνει πληροφορίες για την ύπαρξη διογκωμένων λεμφαδένων μεσοθωρακίου. Ιδιαίτερα κατάλληλο για την παρατήρηση των λεμφαδένων που βρίσκονται στον άξονα της κοιλιακής αορτής και του αριστερού λοβού του ήπατος.
- Τομογραφία με εκπομπή ποζιτρονίων (PET) ή θωρακοσκόπηση και λαπαροσκόπηση: εκτιμά την συμμετοχή λεμφαδένων.
- Εξειδικευμένες εξετάσεις για τη μελέτη των απομακρυσμένων μεταστάσεων. (π.χ. βιοψία με λεπτή βελόνη, διαβρογχική βιοψία, σπινθηρογράφημα οστών).